Niềng răng mắc cài kim loạiBệnh lý Thái Dương Hàm có thể xuất hiện dưới nhiều dạng rối loạn tư thế, chức năng, và cấu trúc, thường đi kèm với những triệu chứng rõ ràng như đau quai hàm, tiếng kêu khi mở miệng, khó mở miệng, đau ở vùng tai, đầu, và cổ. Trước đây, khi kiến thức về quá trình nhai và các vấn đề đau đầu mặt chưa được hiểu rõ, nha sĩ thường cho rằng sự khớp hàm ảnh hưởng trực tiếp đến bệnh lý Thái Dương Hàm. Mặt khác, quá trình điều trị chỉnh nha thường liên quan đến việc di chuyển răng và tái tạo khớp cắn. Việc tái tạo khớp cắn cuối cùng dẫn đến một trạng thái khớp cắn mới ổn định, nhưng quá trình này thường đi kèm với giai đoạn không ổn định, khiến cho việc di chuyển răng liên tục.
Do đó, câu hỏi quan trọng được đặt ra là liệu điều trị chỉnh nha có gây ra bệnh lý Thái Dương Hàm (TMD) hay không, liệu điều trị chỉnh nha có thể chữa trị TMD, và nếu bệnh nhân đã mắc TMD thì liệu có thể thực hiện điều trị chỉnh nha ngay hay không. Nếu triệu chứng bệnh lý xuất hiện trong quá trình điều trị, thì cách giải quyết sẽ như thế nào? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm hiểu và trả lời những câu hỏi đó.
Mối liên quan giữa chỉnh nha và bệnh lý Thái Dương Hàm
Nguyên nhân gây ra bệnh lý khớp Thái Dương Hàm?
Bệnh lý Thái Dương Hàm có nguyên nhân gốc từ nhiều yếu tố khác nhau, mặc dù trước đây nhiều nha sĩ tin rằng bệnh lý này xuất phát từ vấn đề về răng. Ban đầu, một số bác sĩ Tai Mũi Họng là những người đầu tiên phát hiện và điều trị bệnh này, sau đó bệnh lý được chuyển giao cho nha khoa để điều trị. Các chuyên gia nha khoa thường chú trọng vào vấn đề răng, tương tự như câu tục ngữ “Nếu bạn cầm một cái búa, mọi vấn đề đều trở nên giống như một cái đinh”, và phương pháp điều trị tập trung vào việc tái tạo lại khớp cắn trong một thời gian dài.
Tuy nhiên, với sự phát triển của y học dựa trên bằng chứng, khoa học hiện nay xác định rằng bệnh lý Thái Dương Hàm có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
– Vấn đề về khớp cắn
– Thói quen cận chức năng như nghiến răng, cắn móng tay
– Chấn thương
– Tâm lý căng thẳng
– Nguồn đau sâu như đau ung thư, đau thần kinh trung ương, đau hạch
Các yếu tố này có thể đứng độc lập hoặc kết hợp với nhau để gây ra bệnh lý Thái Dương Hàm. Vấn đề quan trọng là không ai biết chính xác khi nào bệnh sẽ phát sinh, và cách mà triệu chứng bệnh xuất hiện có thể khác nhau giữa các cá nhân. Điều này làm cho việc nghiên cứu về bệnh lý này trở nên khó khăn trong việc xác định chính xác các yếu tố nguyên nhân.
Do đó, tác giả Okeson đưa ra quan điểm rằng một yếu tố quan trọng cần xem xét là “đáp ứng thích nghi của bệnh nhân”. Điều này có thể hiểu đơn giản như sự phản ứng giữa cơn lũ và con đập nước, trong đó cơn lũ là yếu tố gây bệnh và con đập nước là yếu tố thích nghi, chống lại bệnh.
Có các tình huống sau:
– Nếu cơn lũ không mạnh, con đập vẫn còn vững chắc, thì không có biểu hiện gì của bệnh lý.
– Nếu lũ trung bình và đập có lỗ hổng nhỏ, nước có thể tràn qua nhưng không gây hại, khiến bệnh lý nhẹ và có thể được kiểm soát, ngay cả khi bệnh nhân không nhận ra triệu chứng.
– Và trong trường hợp lũ quá mạnh, đập vỡ, bệnh lý sẽ biểu hiện rõ ràng.
Vì đáp ứng thích nghi, một số bệnh nhân có thể tồn tại với nhiều yếu tố nguy cơ nhưng không bị bệnh lý. Điều này làm cho việc quyết định điều trị Thái Dương Hàm không chỉ dựa vào yếu tố nguy cơ mà còn phải xem xét đáp ứng thích nghi của bệnh nhân. Do đó, việc phòng ngừa không được khuyến khích trong điều trị bệnh lý Thái Dương Hàm.
Câu hỏi thứ 2, vai trò của chỉnh nha trong kiểm soát bệnh lý Thái Dương Hàm là gì?
Có phải kết thúc quá trình chỉnh nha tốt sẽ đảm bảo không bị TMD?
Như đã đề cập ở phần trước, bệnh lý Thái Dương Hàm có đến 5 yếu tố nguyên nhân khác nhau. Quá trình chỉnh nha tác động chủ yếu vào 2 yếu tố đó là khớp cắn và tâm lý, tuy nhiên, ảnh hưởng của chỉnh nha lên khớp cắn có thể khá đáng kể.
Sự ăn khớp hàm răng, hay khớp cắn, đóng một vai trò quan trọng đối với vị trí của xương hàm dưới và khớp Thái Dương Hàm. Tuy nhiên, không phải mọi vị trí ăn khớp mà bác sĩ chỉnh nha tái tạo là vị trí ổn định của khớp. Ví dụ, nếu bác sĩ chỉnh nha tạo lồng múi tối đa lệch về một hướng, vị trí xương hàm dưới và lồi cầu cũng sẽ dịch chuyển theo. Điều này có thể dẫn đến sự không ổn định của khớp Thái Dương Hàm.
Một vấn đề khác là vị trí ăn khớp 2 hàm sau chỉnh nha ảnh hưởng đến vị trí lồi cầu trong hõm khớp. Vấn đề quan trọng là làm thế nào bác sĩ chỉnh nha có thể điều chỉnh cả 2 vị trí này để chúng trùng nhau. Việc này quan trọng để đảm bảo sự ổn định của cả răng và cơ khớp Thái Dương Hàm.
Tuy nhiên, chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng, vị trí ăn khớp tối ưu không nhất thiết trùng với vị trí lồi cầu tối ưu. Bác sĩ chỉnh nha cần tìm kiếm sự tương quan tâm giữa vị trí ổn định của răng và vị trí lồi cầu tại điểm tương quan.
Dù đã tạo ra sự ăn khớp lý tưởng, bệnh nhân vẫn có thể phải đối mặt với rủi ro TMD trong tương lai, do có các yếu tố khác như chấn thương, tâm lý stress, và thói quen cận chức năng có thể gây ra bệnh lý mà không thể tiên lượng trước được.
Do đó, chúng tôi cho rằng bác sĩ chỉnh nha không nên đưa ra tuyên bố quá mạnh về việc liệu chỉnh nha có thể ngăn chặn TMD hoàn toàn, mà thay vào đó, chỉnh nha có thể giúp ổn định một trong 5 yếu tố nguyên nhân là khớp cắn. Việc điều trị TMD vẫn cần xem xét và giải quyết nhiều yếu tố nguyên nhân khác nhau.
Câu hỏi thứ 3: Liệu quá trình chỉnh nha có thể gây ra bệnh lý Thái Dương Hàm hay không?
Dù đã có nhiều nghiên cứu, đặc biệt là các nghiên cứu tổng quan hệ thống, nhưng không nhiều bằng chứng cho thấy có sự liên kết mạnh mẽ giữa quá trình chỉnh nha và bệnh lý Thái Dương Hàm (TMD). Nếu dựa vào những kết quả nghiên cứu, có thể kết luận rằng chỉnh nha không gây ra TMD. Tuy nhiên, để đưa ra đánh giá chính xác, cần xem xét một số yếu tố trong thiết kế của nghiên cứu.
Một điều đầu tiên cần lưu ý là nhiều nghiên cứu cố gắng thiết lập trạng thái kết thúc chỉnh nha sao cho vị trí ổn định của răng và vị trí ổn định của khớp cắn trùng khớp. Các trường hợp chênh lệch 1-2mm thường được coi là không ổn định trong nghiên cứu này.
Tuy nhiên, nên nhớ rằng đa phần mọi người bình thường cũng có sự không trùng khớp lý tưởng và sự trượt lên xuống khoảng 1-2mm thường không gây ra bất kỳ triệu chứng TMD nào. Tuy nhiên, nếu có sự sai lệch lớn, khoảng 3-4mm, thì tình hình lại hoàn toàn khác. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi có sự trượt hàm quãng độ dài như vậy, có thể xuất hiện các triệu chứng TMD.
Có phải quá trình chỉnh nha có thể gây ra bệnh lý Thái Dương Hàm (TMD) hay không?
Sự trượt là một yếu tố có thể gây hại, tuy nhiên, với trượt ít, bệnh nhân thường có khả năng thích ứng được. Tính thích ứng này, một khi xảy ra, rất quan trọng và đôi khi có thể lạc hướng nghiên cứu. Đo khả năng thích ứng của bệnh nhân là một thách thức vô cùng khó khăn.
Một vấn đề quan trọng khác là hầu hết các nghiên cứu chỉnh nha thường được thực hiện ở độ tuổi tăng trưởng xương. Điều này có nghĩa là quá trình chỉnh nha thường bắt đầu rất sớm, và kết quả ban đầu có thể không hoàn toàn trùng khớp với vị trí kết thúc răng và vị trí ổn định lồi cầu. Tuy nhiên, lồi cầu và ổ khớp có khả năng tái cấu trúc theo hướng thích nghi tăng trưởng và đạt được vị trí cuối cùng trùng khớp. Mặc dù ở thời điểm kết thúc chỉnh nha không có sự trùng khớp giữa lồng múi tối đa và tương quan tâm, nhưng khi xương trưởng thành, quá trình phát triển kết thúc có thể tạo ra sự trùng khớp.
Ngoài ra, cần lưu ý rằng các nghiên cứu chỉnh nha thường được thực hiện ở các trung tâm chỉnh nha chuyên sâu sau đại học, nơi có các tiêu chuẩn thực hiện chỉnh nha rất cao và ít gặp vấn đề tác dụng phụ. Tuy nhiên, các phòng khám chỉnh nha đại trà có thể không đạt được chất lượng điều trị cao như vậy. Điều trị chỉnh nha không chất lượng, bởi các bác sĩ chỉnh nha không chuyên sâu, có thể gây ra sai sót khởi phát TMD, điều này thường không được ghi nhận trong nghiên cứu. Do đó, khuyến cáo rằng chỉnh nha không gây ra TMD có thể tăng tỷ lệ người mắc bệnh khi tìm đến các phòng khám chỉnh nha không chất lượng hoặc khi bác sĩ lơ là trong việc kiểm soát khớp cắn tối ưu. Việc trang bị kiến thức để xử lý các vấn đề TMD phát sinh trong quá trình điều trị là cần thiết đối với mọi bác sĩ chỉnh nha.
Một thắc mắc mà nhiều người quan tâm là trong quá trình điều trị chỉnh nha, nếu xuất hiện tiếng kêu khớp, liệu đó có coi là bình thường không? Vì tiếng kêu khớp thường được liên kết với trật đĩa, vậy làm thế nào để xử lý tình trạng này?
Các nghiên cứu dịch tễ chỉ ra rằng tiếng kêu khớp là một dấu hiệu phổ biến trong dân số, thường gặp ở độ tuổi thanh thiếu niên và có thể tăng lên ở độ tuổi 20 – 30. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tiếng kêu khớp không thường đi kèm với các triệu chứng lâm sàng của TMD. Lứa tuổi xuất hiện tiếng kêu khớp thường trùng với lứa tuổi phổ biến của điều trị chỉnh nha.
Theo nghiên cứu của Magnuson, tiếng kêu khớp có thể xuất hiện và biến mất trong khoảng tuổi 15-20. Quan trọng hơn, nghiên cứu này chỉ ra rằng tiếng kêu khớp không có mối liên quan đặc biệt với sự xuất hiện của các triệu chứng, đặc biệt là đau.
Trước khi bắt đầu điều trị chỉnh nha, việc kiểm tra lâm sàng khớp Thái Dương Hàm là quan trọng để giảm thiểu nguy cơ. Quy trình kiểm tra lâm sàng nên bao gồm việc thu thập thông tin tiền sử, đánh giá các triệu chứng hiện tại và xác định các yếu tố nguy cơ. Kết quả kiểm tra sẽ giúp bác sĩ chỉnh nha có cái nhìn toàn diện về tình trạng khớp và có thể làm căn cứ cho việc lựa chọn phương pháp điều trị.
Chúng tôi sẽ thực hiện một video hướng dẫn về quá trình kiểm tra lâm sàng khớp đơn giản trước khi thực hiện điều trị chỉnh nha. Mời các bạn đón xem thông qua kênh YouTube của Nha Khoa Thùy Anh để hiểu rõ hơn về quy trình này.
Khi một bệnh nhân đối diện với TMD và đã thể hiện các triệu chứng, việc gặp bác sĩ chỉnh nha đặt ra câu hỏi về kế hoạch điều trị phù hợp như thế nào: liệu có nên điều trị TMD trước, hoặc điều trị cả hai vấn đề đồng thời như một số phương pháp kết hợp chỉnh nha và chữa TMD?
Rõ ràng, việc ổn định bệnh lý Thái Dương Hàm là tiên quyết trước khi tiến hành điều trị chỉnh nha. Như đã đề cập trước đó, trước khi bắt đầu quá trình niềng răng, bác sĩ cần thực hiện một quá trình sàng lọc kỹ lưỡng về TMD và thông báo cho bệnh nhân về vấn đề này cùng với khả năng xuất hiện các triệu chứng trong quá trình điều trị chỉnh nha kéo dài. Điều này đặc biệt quan trọng, đặc biệt khi bệnh nhân có sự trượt hàm lên đến 3-4mm, mức độ này tăng nguy cơ cho việc phát triển các triệu chứng TMD trong quá trình điều trị chỉnh nha.
Tại Nha Khoa Thùy Anh, chúng tôi thường áp dụng máng nhai để điều trị trước khi bắt đầu quá trình chỉnh nha. Thời gian điều trị khớp bằng máng nhai thường kéo dài từ 3-6 tháng. Nếu sau thời gian này, triệu chứng TMD vẫn còn, điều này có thể chỉ ra rằng nguyên nhân của TMD có thể là các yếu tố khác ngoài khớp cắn, và sự bất ổn trong cấu trúc khớp cắn không hẳn là nguyên nhân duy nhất. Trong tình huống này, việc chỉnh nha vẫn có thể thực hiện, nhưng nên giới hạn ở mục đích thẩm mỹ và thông báo cho bệnh nhân để họ có lựa chọn thích hợp là điều cực kỳ quan trọng.
Câu hỏi cuối cùng đặt ra là liệu việc sử dụng hàm chức năng hay kéo liên hàm bằng chun chuỗi trong điều trị chỉnh nha có thể gây đau cơ khớp Thái Dương Hàm hay không?
Thường thì hàm chức năng được ứng dụng trong các trường hợp đang trong giai đoạn tăng trưởng, và hiếm khi được sử dụng trên người trưởng thành. Ví dụ như khí cụ Herbst thường được áp dụng vào cuối thời kỳ thanh thiếu niên và giai đoạn đầu người trưởng thành. Một nghiên cứu theo dõi kéo dài đến 32 năm sau khi sử dụng khí cụ Herbst cho thấy rằng phương pháp này gây rất ít vấn đề cho khớp Thái Dương Hàm. Cụ thể, trong giai đoạn 6 và 32 năm sau sử dụng, tỷ lệ mắc bệnh lý khớp Thái Dương Hàm tương ứng với tỷ lệ tự nhiên trong dân số.
Mặc dù nhiều khí cụ chỉnh nha như khí cụ chống ngày hoặc mở đường thở Aleep Apnea không thường xuyên gây ra vấn đề về Thái Dương Hàm (TMD) khi sử dụng trong thời gian ngắn, nhưng cũng có những trường hợp khác như việc sử dụng chúng lâu dài có thể tạo ra những thách thức đối với bệnh nhân, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao về TMD.
Trong khi đó, việc sử dụng chun liên hàm, mặc dù có thể gây ra đau đớn trong một số trường hợp, nhưng thường có thể dễ dàng giải quyết bằng cách tháo chun tạm thời và áp dụng các biện pháp ổn định khác. Các nghiên cứu cho thấy việc sử dụng chun hạng 2 trong thời gian dài không gây ra những triệu chứng đau đáng kể và không ảnh hưởng đến độ mở miệng. Do đó, chun liên hàm thường không được coi là nguyên nhân gây ra TMD.
Chúng tôi hy vọng rằng bài viết này đã mang lại cho bạn những thông tin hữu ích trước khi bắt đầu quá trình điều trị chỉnh nha phức tạp. Tại Nha Khoa Thùy Anh, chúng tôi luôn đặt sự kết hợp chặt chẽ giữa chuyên môn về khớp Thái Dương Hàm và chỉnh nha để đảm bảo điều trị tốt nhất cho bệnh nhân.
